Hoe beleven kleuters en lagere schoolkinderen rouw en hoe kunnen we nabij zijn?

Meestal weten peuters, kleuters, kinderen en jonge mensen niet waarom ze verdrietig zijn bij afscheid, verlies, rouw. Er zijn immers te veel veranderingen op korte tijd teveel, en dit gaat gepaard met zeer veel uiteenlopende gevoelens. Kwaadheid, pijn, gemis, leegte, angst, … is verweven met elkaar en toch lijkt het een kluwen vanbinnen. Het is een enorme klus om in die chaos van gevoelens orde te scheppen, en deze gevoelens in woorden te gieten. 

Leerkrachten zien het kind en de jongere met zichzelf worstelen, maar vinden het heel moeilijk om hen te bereiken. Ze kijken met onmacht toe. 

In deze opleiding krijg je zeer concrete handvaten om net wél de peuter, kleuters, kinderen, pubers en jongeren te bereiken, zowel individueel als met de klas.

Uiteraard geven we telkens andere tools, methodieken en zeer concrete werkmiddelen om met iedere doelgroep aan de slag te kunnen. 

Meestal weten peuters, kleuters, kinderen, pubers en jonge mensen niet waarom ze verdrietig zijn bij afscheid, verlies, rouw. Er zijn immers te veel veranderingen op korte tijd teveel, en dit gaat gepaard met zeer veel uiteenlopende gevoelens. Kwaadheid, pijn, gemis, leegte, angst, … is verweven met elkaar en toch lijkt het een kluwen vanbinnen. Het is een enorme klus om in die chaos van gevoelens orde te scheppen, en deze gevoelens in woorden te gieten. 

Leerkrachten zien een leerling met zichzelf worstelen, maar vinden het heel moeilijk om het kind te bereiken. Ze kijken met onmacht toe. 

In deze opleiding krijg je zeer concrete handvaten om net wél de leerling, hoe jong of oud, te bereiken, zowel individueel als met de klas.

Wat is rouw, wat doet het met je:

• Emotioneel;
• Lichamelijk;
• Gedragsmatig.

We staan stil bij wat rouw is en hoe het op het moment van het verlies kan binnenkomen en hoe het (vele jaren) later nog steeds tot uiting kan komen. Hoe komt dit? En wat kunnen we concreet doen om het kind en de jongere nabij te zijn?

Waarom kinderen en jongeren het verdriet en de impact van het verlies nog niet kunnen dragen en wat ze net wél nodig hebben. 

We staan stil bij het ontwikkelingsniveau van

• baby's
• peuters
• kleuters
• de jonge lagere schoolkinderen
• de oudere lagere schoolkinderen
• de pubers
• de jongeren 

We staan telkens stil bij:

• hoe voelen ze rouw aan/ hoe reageren de hele kleintjes op de spanningen en veranderingen;
• hoeveel begrijpen de peuters, kleuters, kinderen, pubers en jongeren van wat er gezegd werd;
• hoe kan je in duidelijke en begrijpelijk taal omschrijven wat er is gebeurd;
• hoe kan je hen via creatieve methodieken uitleggen wat er is gebeurd en wat de mogelijke impact is;
• waar hebben ze nood aan? En dit telkens volgens hun emotionele ontwikkeling;
• waar hebben kinderen en jongeren met autisme nood aan en hoe beleven zij rouw? En hoe anders is dit tov kinderen zonder autisme en hoe kunnen we hen helpen?
• waarom kinderen en jongeren soms nog niet bij hun verdriet kunnen, wat dit betekent en hoe je hen concreet kan ondersteunen
• hoe je de rouwfase bij kleuters, kinderen, pubers en jongeren kan opsporen 
• welke creatieve methodieken kan je per ontwikkelingsniveau en per rouwfase inzetten om concreet en behulpzaam in gesprek te kunnen gaan met peuters, kleuters, kinderen en jongeren
•  hoe beleven ze rouw
• wat is hun begripsvermogen rond afscheid en de dood
• wat hebben ze nodig om afscheid en de dood te begrijpen en uiteraard hoe je hen daarin kan helpen
• heel wat methodieken om op creatieve manier in gesprek te gaan met de kleintjes, de kinderen, pubers en jongeren;
• hoe je op creatieve manier de kleintjes, kinderen, pubers en jongeren hun gevoelens kan laten uiten
• ...

Dit telkens om individueel met het kind/de jongere in gesprek te gaan, alsook met de hele klas of groep.

Het is belangrijk om inzichten te hebben in rouw. Rouw is dan wel voor iedere kind en jongere individueel, toch maakt ieder kind en jongere een aantal gelijklopende fasen door. Je krijgt zicht op deze fasen. Je krijgt mee wat rouw is en wat het met het kind en de jongere doet. Toch is het ook essentieel om een kader mee te krijgen dat naast het gevoel en de impact van rouw, ook duidelijke fasen aanduidt. Dit is een heel handig instrument om het kind of de jongere gepast te kunnen ondersteunen. Iedere rouwfase heeft zijn speciale kenmerken, waarbij de rouwende leerling tot bepaalde inzichten is gekomen, bepaalde gevoelens aan het doorwerken is, en dus ook heel specifieke noden heeft. Je leert deze rouwmodellen en rouwfasen kennen en je leert op te sporen waar de peuter, kleuter, kind, puber en jongere zich situeert. 

Iedere rouwfase wordt besproken en er worden tal van creatieve manieren meegeven om met peuters, kleuters, kinderen, pubers en jongeren zowel individueel als met de klas in gesprek te gaan. Zo voelt de leerling zich werkelijk begrepen, gehoord en gezien. 

Je kan je dus volledig afstemmen op de noden en de behoeften van het kind en jongere. We staan ook stil bij heel wat vragen die kinderen en jongeren hebben, zoals:

• Gaat die pijn ooit weg, of blijft het even intens
• Ik ben bang dat ik nooit meer gelukkig zal zijn
• Ik ben bang dat ook ik/ iemand anders zal doodgaan
• Ik voel me schuldig omdat ik plezier heb gemaakt

Hoe kan je een hele klas ondersteunen en wat kan je concreet doen bij rouw in de klas.

Ook bespreken we veel voorkomende misvattingen en valkuilen én natuurlijk ook telkens wat je kan doen bij onder andere:

• Gelukkig is het nog zo klein, het begrijpt niet wat er aan de hand is. Kinderen, hoe klein ze ook zijn, voelen haarfijn aan dat er iets gaande is. Dit zorgt voor onzekerheid, (verlatings)angst, frustratie, onmacht, slapeloze en onrustige nachten, opstandig gedrag of net teruggetrokken gedrag. Je krijgt inzichten in wat kinderen, hoe klein ook, nodig hebben én hoe je met hen in gesprek kan gaan over wat er is gebeurd, de gevoelens van rouw, het afscheid nemen, enzovoort. Wat hebben kinderen nodig, en hoe kan je hen begeleiden?
• Het kind doet alsof er niets aan de hand is. Waarom doet een kind alsof er niets aan de hand is en hoef je je daar altijd zorgen over te maken? En wanneer wel en wanneer niet? Je krijgt uiteraard ook hier weer heel wat inzichten in dit proces en methodieken aangereikt om met de kleuter en/of het lagere schoolkind aan de slag te gaan;
• Het kind huilt niet. Soms is het verdriet zo groot dat een kind niet weet wat het allemaal voelt. Er zijn teveel gevoelens ineens waardoor het zich overstelpt voelt. Toch zitten de tranen klaar. Hoe kan je het verdriet naar buiten begeleiden en de traantjes, die een helende werking hebben, laten stromen? Je krijgt een creatieve manier mee waarmee je concreet aan de slag kan gaan;
• Kinderen zijn te klein om naar de begrafenis te gaan. Nochtans is naar de begrafenis gaan essentieel in het afscheid nemen van een geliefde en in het rouwproces. Je leert hoe je kinderen hierop kan voorbereiden waardoor een begrafenis alles behalve traumatisch wordt, maar helend, troostend en warm.